Not:Sefer Turan’ın Prof. Dr. Fuat Sezgin’le yaptığı bir mülâkatta İslâm harfleri ile okuma ve yazmanın kolaylaştığı, kitap neşriyatının ve insanların İslâm harfleri ile yazılan mezkûr kitaplara ulaşmasındaki faydaya dair güzel bir hatırayı yayınlıyoruz. Hasssaten milâdî 7. yüzyıl ile ilimde ve neşriyatta Müslümanların lider olması ve ilmin İslâm harfleri ile çok daha hızlı dünyaya yayıldığını kitabın başka kısımlarında okuyabilirsiniz.
Eşek Vitesi
Sefer Turan: Müslümanların ilerlemesinin nedenlerini 12 başlıkta topluyorsunuz. Maddelerden birinde; “Arap yazısının karakteri, Arapçanın kolay ve hızlı yazılmasına imkân tanıyordu ve böylelikle kitaplar çok geniş bir yayılma alanı bulabildi.” diyorsunuz…
Fuat Sezgin:
Evet… Bunu merhum hocamdan, Hellmut Ritter’den nakledeceğim size. Bana açıklayan ilk insan hocamdı. O Arap yazısını seven ve ona âşık olan bir insandı. Bir gün… Sene galiba 1944’tü. Hocam bana dedi ki:
“Arap yazısında üç vites vardır. Bunu herkes bilmez… Yazıyorsunuz, ama noktasız yazıyorsunuz. Bu çok hızlı yazmanıza vesile oluyor. Ama okumada da tam tersi… Bu âlimler vitesidir diyor. Kütüphanelerdeki kitapların bir kısmı böyle… Onları ancak âlimler okuyabilir. İkinci viteste ise; noktalı ama harekesiz yazarsınız. Okuma da yazma da ikinci vitestir. Bu umumiyetle halk için geçerli bir vitestir. Üçüncüsünde ise; noktalı ve harekeli yazarsınız. Okurken hata varsa çok kolay fark edersiniz. Fakat yazmak da zaman alır. Bu da üçüncü vitestir.”
Hocam Hellmut Ritter, bunu söyledikten sonra bir kâğıt aldı ve kâğıda kendi ismini, Latin harfleriyle “Ritter” yazdı.
“Bu eşek süratiyle gidiyor!” dedi ve ekledi: “Bu da eşek vitesidir!”
Arapçadaki viteslerle kitaplar müthiş bir süratle yazılıyordu. Sonra Müslümanlar evvela Bizanslılardan papirüsleri aldılar, sonra kâğıt fabrikalarını kurdular. Çinlilerden bazı şeyler aldılar ve büyük kâğıt fabrikaları kurdular. Semerkant’ta, Bağdat’ta, Mısır’da kâğıt fabrikaları ortaya çıktı. İnsanlar mütemadiyen yazıyorlar, belki lüzumundan fazla yazıyorlardı. Herkes yazıyordu.
Hazırlayan Sefer Turan, Fuat Sezgin Bilim Tarihi Sohbetleri, İstanbul: Pınar Yayınları, 2019, s. 142-143
İlk yorum yapan siz olun